Het Nieuwe Bartholomeus Gasthuis

We blijven langer thuis wonen, voor lichte hulpvragen moeten we zoveel mogelijk een beroep doen op ons sociale netwerk. Dat betekent dat er een goed sociaal netwerk, met daarin toegang tot de juiste voorzieningen, moet zijn. Dat zijn cruciale voorwaarden om fysiek, emotioneel en sociaal vitaal te blijven. Dit vraagt om nieuwe vormen van leven en zorgen.

Hoe kunnen we de integrale keten van welzijn, wonen en zorg versterken om de vitaliteit en zelfredzaamheid van thuiswonende ouderen in Utrecht te ondersteunen? Dat was de vraag die vanuit het Bartholomeus Gasthuis werd gesteld.

Acht weken lang hebben we als team vanuit verschillende disciplines en met verschillende methodieken op locatie onderzoek gedaan naar het Bartholomeus Gasthuis, de buurtbewoners en de wijk. Hiervan is een publicatie verschenen waarin uitgebreid alle strategieën en standpunten aan bod komen.

Vitaal en zelfredzaam oud worden vraagt om een sterk sociaal netwerk en dat vraagt om contact met anderen. Een rode draad door alle deelonderzoeken is het ontwerpen van alibi’s voor meer interactie – niet alleen tussen ouderen maar ook tussen oud en jong. Met alibi’s wordt bedoeld: aanleidingen om contact te kunnen maken, zonder je kwetsbaar of afhankelijk op te stellen. Een voorbeeld van een alibi tussen buren is het aannemen van post pakketten voor de ander.

Met het team hebben we ingezet op vier onderzoekssporen: de mensen om wie het gaat, de manier waarop zij hun leven inrichten en zich door de wijk bewegen, het gebouw van het Bartholomeus Gasthuis zelf en het netwerk van ondernemers in de buurt. Of korter gezegd: mensen, stromen, stenen en bedrijvigheid.

wonen, welzijn, zorg, versterken, zelfredzaam

“Naargelang je ouder wordt en kwetsbaarder, word je beweegwereld steeds kleiner; eerst was de wereld jouw domein, dat verandert in Europa, daarna Nederland, vervolgens in jouw provincie, de stad, jouw wijk, de buurt, de straat, en dan alleen nog maar je eigen huis.”

Vanuit mijn rol als social designer ben ik allereerst de straat op gegaan.

Met verschillende groepen mensen (eindgebruikers, betrokkenen, stakeholders en medewerkers) heb ik hun behoeften, dromen en wensen opgehaald en in kaart gebracht. Ik sprak met mensen van diverse leeftijden, want, “er komt een nieuwe generatie ouderen aan. Om te onderzoeken wat zij nodig hebben om zo gezond en prettig mogelijk oud te worden, zul je de mensen om wie het straks gaat nu al moeten vragen naar hun ideeën over prettig leven. Ongeacht de leeftijd die ze hebben: op een dag behoren we immers allemaal tot die doelgroep”

Een aantal grotere lijnen kwamen uit het veldonderzoek naar voren: verbonden zijn en blijven met de wereld, thuis voelen, ingrediënten voor ontmoetingsplekken, alibi’s voor sociaal contact. Deze opbrengsten vormden deels de rode draad tussen alle deelonderzoeken. Met het team hebben we vanuit ieders expertise het vraagstuk onderzocht, en nieuwe oplossingsrichtingen geformuleerd en gepresenteerd aan onze opdrachtgever.

Na het ontwerpend onderzoek, presenteerden we met het team concrete (en minder concrete) aanbevelingen en oplossingsrichtingen aan het Bartholomeus Gasthuis over strategieën voor het ontwikkelen van een omgeving waarin de binnenstadbewoner langer gezond en zelfredzaam blijft. Een aantal van deze strategieën:

De mensen om wie het gaat… ALIBI’S VOOR SOCIAAL CONTACT

Een cruciale voorwaarde om fysiek, emotioneel en sociaal vitaal te blijven, is het hebben van sociaal contact. Hoe kun je er op een ongedwongen manier voor zorgen dat mensen ‘in touch’ blijven met hun buurtgenoten en de buitenwereld? Door mensen laagdrempelige ‘alibi’s’ voor sociaal contact te verschaffen, zijn zij meer geneigd tot interactie met hun wijkgenoten zonder zich meteen hulpbehoevend te voelen. Om die alibi’s goed vorm te kunnen geven, moet je wel met de mensen om wie het gaat gaan praten. Vraag ze naar hun ideeën over prettig leven, ongeacht de leeftijd die ze hebben: op een dag behoren we immers allemaal tot die doelgroep. Als je weet wat mensen waardevol en belangrijk vinden, kun je die waarden inzetten als verbindende factor. Zo ontwerp je een nieuwe generatie neutrale netwerken, niet op basis van leeftijd, maar op basis van interesse.

Hun routes en routines...CLUB VAN CLUBS

Hoe zorg je ervoor dat je een sterk lokaal sociaal netwerk opbouwt met mensen die je om hulp kunt vragen? Een manier om aan zo’n vangnet te werken, is door informele clubs in de wijk op te richten op basis van gedeelde interesses. Die clubs kunnen van alles zijn: van kookclub tot timmerclub, van tuinierclub tot kippenclub. Zij kunnen een plek krijgen in een aantal van de hofjes die de binnenstad rijk is. Door de kwaliteiten van de hofjes en het routenetwerk dat ze verbindt in te zetten als basis voor een Club van Clubs, ontstaat er een gelaagd netwerk van aantrekkelijke ontmoetingsplaatsen voor bewoners uit de wijk. Deze netwerken zijn weliswaar gebaseerd op lol en passie, maar verschaffen uiteindelijk ook alibi’s voor meer zorg gerelateerde vragen. Je durft een bekende immers makkelijker iets te vragen omdat je al een band hebt opgebouwd tijdens het koken of tuinieren.

De weg naar het Bartholomeus Gasthuis… BARTH VOOR DE BUURT

Het Bartholomeus Gasthuis wordt door veel mensen in de wijk gezien als ‘puur voor hulpbehoevende ouden van dagen’ en ‘voor de meer welgestelden’. Voor buurtbewoners die zich hier niet in herkennen, is de drempel om binnen te lopen hoog. Wat heeft het gasthuis ruimtelijk en programmatisch nodig om er niet alleen te zijn voor de eigen bewoners maar ook voor mensen uit de buurt die wel wat hulp of aandacht kunnen gebruiken? Barth voor de Buurt keert het Bartholomeus Gasthuis binnenstebuiten en gooit het open, waardoor het aanbod beter te vinden is voor mensen die niet in het Gasthuis wonen. Door het opnieuw ‘branden’ en letterlijk lostrekken van de ruimtes van Salus, Bij Barth, het Atelier, ontstaan verschillende karakters met

elk hun eigen aantrekkingskracht. Vier verschillende entrees met daarachter een ondersteunend, open programma verlagen de drempel. Na verloop van tijd zullen mensen uit de wijk makkelijker bij het Bartholomeus Gasthuis binnen stappen: grenzen zullen gaandeweg minder scherp worden en overgangen gradueler.

Wat bedrijven in de wijk kunnen doen… BUITEN-BARTH CLUB

De Buiten-Barth Club is een club van bedrijven uit de buurt die hun diensten aanbieden aan buurtbewoners die in meer of mindere mate hulp nodig hebben. De deelnemende bedrijven krijgen een zogenaamd ‘zilverkeurmerk’. Het Bartholomeus Gasthuis leidt hen op om goede service te kunnen bieden aan hulpbehoevende buurtbewoners en draagt hun nieuwe klandizie aan; dit kan de redding zijn voor kleine bedrijfjes die worstelen het hoofd boven water te houden. De klant is ondertussen verzekerd van service op maat die niet aanvoelt als zorg. Zo ontstaat een aantrekkelijk netwerk waarbij buurtgenoten elkaar ondersteunen, een oogje in het zeil houden, en bij Bartholomeus Gasthuis aan de bel kunnen trekken als lichte zorg niet meer voldoet. Met behulp van dit netwerk kunnen zowel de kleine ondernemers als buurtbewoners langer zelfstandig ‘overleven’.

Voor de gehele verslaglegging kunt u de publicatie “Design Cares: Het Bartholomeus Gasthuis” bekijken.

“Naargelang je ouder wordt en kwetsbaarder, wordt je beweegwereld steeds kleiner; eerst was de wereld jouw domein, dat verandert in Europa, daarna Nederland, vervolgens in jouw provincie, de stad, jouw wijk, de buurt, de straat, en dan alleen nog maar je eigen huis.”

“Hoe denken de bewoners van de binnenstad zelf over ouder worden, wat vinden zij belangrijk om te blijven doen, wat zou hun leven verrijken? Social designer Willemieke van den Brink trok de buurt in om het de buurtbewoners zelf te vragen. Haar uitgangspunt: Er komt een nieuwe generatie ouderen aan. Als je wilt onderzoeken wat zij nodig hebben om zo gezond en prettig mogelijk oud te worden, zul je de mensen om wie het straks gaat nu al moeten vragen naar hun ideeën over prettig leven. Ongeacht de leeftijd die ze hebben: op een dag behoren we immers allemaal tot die doelgroep.”

“Oudere mensen die in de binnenstad wonen kiezen daar vaak bewust voor. Ze willen graag verbonden zijn aan de stad en ze ontlenen hun identiteit aan de plek. Ze willen in contact staan met de maatschappij en over het algemeen kunnen ze het veroorloven daar te wonen.”

Het Nieuwe Bartholomeus Gasthuis

Hoe kunnen we de integrale keten van welzijn, wonen en zorg versterken om de vitaliteit en zelfredzaamheid van thuiswonende ouderen in Utrecht te ondersteunen?

Periode | voorjaar 2016

Onderzoeksmethoden | Contextmapping, artistiek onderzoek, alibi’s voor contact, nudgen, veldonderzoek, diepte interviews, paradoxen in beeld brengen

Opdrachtgevers | Utrechtse zorginstelling Bartholomeus Gasthuis, Architectuurcentrum Aorta en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie

Projectteam | Wies Harmeling (interieurarchitect en docent HKU), Michou Nanon de Bruijn (ontwerper), Ester van de Wiel (ontwerper openbare ruimte), Meintje Delisse (architect), Willemieke van den Brink-Gouwentak (social designer)

Publicaties
Stimulerings Fonds
Design Cares #2
Architectuurcentrum Aorta
Bartholomeus Gasthuis
Stimulerings Fonds
Sacon

Magazine Design Cares: Vormgeving: De Ronners, Tekst: Willemijn de Jonge

Het Nieuwe Bartholomeus Gasthuis

“Naargelang je ouder wordt en kwetsbaarder, word je beweegwereld steeds kleiner; eerst was de wereld jouw domein, dat verandert in Europa, daarna Nederland, vervolgens in jouw provincie, de stad, jouw wijk, de buurt, de straat, en dan alleen nog maar je eigen huis.”

De mensen om wie het gaat… ALIBI’S VOOR SOCIAAL CONTACT

Hun routes en routines...CLUB VAN CLUBS

De weg naar het Bartholomeus Gasthuis… BARTH VOOR DE BUURT

Wat bedrijven in de wijk kunnen doen… BUITEN-BARTH CLUB

“Naargelang je ouder wordt en kwetsbaarder, wordt je beweegwereld steeds kleiner; eerst was de wereld jouw domein, dat verandert in Europa, daarna Nederland, vervolgens in jouw provincie, de stad, jouw wijk, de buurt, de straat, en dan alleen nog maar je eigen huis.”

“Oudere mensen die in de binnenstad wonen kiezen daar vaak bewust voor. Ze willen graag verbonden zijn aan de stad en ze ontlenen hun identiteit aan de plek. Ze willen in contact staan met de maatschappij en over het algemeen kunnen ze het veroorloven daar te wonen.”

Het Nieuwe Bartholomeus Gasthuis

Hoe kunnen we de integrale keten van welzijn, wonen en zorg versterken om de vitaliteit en zelfredzaamheid van thuiswonende ouderen in Utrecht te ondersteunen?

Gerelateerde projecten