respijtzorg reframed social design gemeente mantelzorg participatie
respijtzorg reframed

Respijtzorg reframed

Eén derde van alle volwassenen in Nederland is mantelzorger. Dit betekent vaak dat mensen meerdere ballen in de lucht hebben te houden (werk, gezin, sport, vrienden én mantelzorg). Meestal gaat dat goed, maar soms wordt mantelzorg als een grote druk ervaren. Veel gemeenten zoeken naar manieren om er voor die laatste groep mantelzorgers te zijn. Ze ontwikkelen een aanbod van ‘respijtzorg’, de mogelijkheid voor mantelzorgers om hun zorgtaken tijdelijk aan een ander over te dragen. Van dit aanbod wordt vaak maar weinig gebruik gemaakt.

In gemeente Bunnik zijn er veel mensen die zorgen voor hun naaste(n). Dit betekent vaak dat mensen meerdere ballen in de lucht hebben te houden (werk, gezin, sport, vrienden én mantelzorg). Gelukkig gaat dat meestal goed, maar soms wordt mantelzorg als een grote druk ervaren. Dan kost zorg zoveel tijd en energie dat het een negatieve invloed heeft op het leven van de mantelzorgers. We zijn op zoek naar manieren om mantelzorgers die (te veel) druk ervaren een adempauze of rustmoment te kunnen geven.

Welke nieuwe mogelijkheden kunnen we samen bedenken om de druk op mantelzorgers op tijd te kunnen verminderen?

Social design biedt gemeenten een verrassende aanpak om samen met alle betrokkenen nieuwe mogelijkheden te ontwerpen om de druk op mantelzorgers op tijd te verminderen. Samen met het Ministerie van Onverwachte Zaken ontwierp ik een sessie van een dag om samen met mantelzorgers, vrijwilligers, leden van de cliëntenraad, zorgprofessionals, beleidsmedewerkers, mensen van sociale wijkteams en andere partijen vanuit creativiteit tot nieuwe oplossingen te komen. 

Dit doen we aan de hand van radicale voorstellen om op verschillende manieren naar het probleem te kijken, zodat er ruimte ontstaat voor vernieuwing: reframen. Deze voorstellen ontwerpen we altijd op maat. 

Voor de gemeente Bunnik ontwierpen we bijvoorbeeld ‘de mantelzorgvijver’, de APK-keuring voor mantelzorgers en een publiekscampagne om het zorgpotentieel van de twee derde van de inwoners geen mantelzorger is te ontsluiten voor mensen.


Het idee van de vijver was ontstaan door een uitspraak van een Bunnikse mantelzorger: “Ik heb het gevoel te zwemmen in een vijver waarvan ik de rand niet kan zien.” We waren geraakt door de eenzaamheid die doorklinkt in deze quote. Uit onderzoek blijkt dat overbelaste mantelzorgers zo door zorgen in beslag zijn dat hun vriendschappen verwateren, hobby’s worden gestaakt en lidmaatschappen van sportclubs of andere plekken van ontspanning worden opgezegd. Of de omgeving weet zichzelf geen raad met de zieke en de mantelzorger en trekt zich terug. Maar is de vijver echt leeg? Wie kan de rol van badmeester op zich nemen? Varen er ook mensen van verenigingen en sportclubs op de vijver? Is er een rondvaartboot? Hoe kunnen vrienden en kennissen zorgen voor de mantelzorger?

De APK voor mantelzorgers is geïnspireerd op ‘net te laat’. Mensen die zorgen voor een naaste gaan er vaak te lang mee door, vragen niet om hulp en gaan niet of te laat beter voor zichzelf zorgen. Hierbij moesten wij denken aan het lampje in de auto dat gaat branden als de tank bijna leeg is. Je kunt 600 kilometer willen rijden op een tank, iets meer als je lage toeren maakt en iets minder als je alsmaar 130 kilometer per uur rijdt. Maar als je op die ene tank 700 kilometer wilt rijden dan eindig je op de vluchtstrook. Iets eerder tanken had een hoop gedoe gescheeld. Welke lampjes negeren mantelzorgers? Op welke zaken bezuinigen zij die juist heel erg nodig zijn om weer op te laden? Wie kan er helpen in de gaten te houden dat er geen alarmlampjes knipperen?

Een derde van de Nederlanders is te kwalificeren als mantelzorger. Dat betekent dat er twee derde geen mantelzorger is. Uit onderzoek blijkt dat drie uur per week voor een naaste zorgen niet als een belasting maar juist als een verrijking van het leven wordt ervaren. Wat voor een campagne kunnen we bedenken om het ‘onbenut zorgpotentieel’ van die twee derde te ontsluiten? Waar is de eerste gemeente in Nederland te vinden waarin iedereen mantelzorger is en respijtzorg niet meer nodig is?

“Dit instrumentarium dat jullie ontwikkeld hebben dat is geweldig. Het is een krachtige wijze voor het meten van de belasting van de mantelzorgers. Dat is van alle tijden, omdat het de problematiek heel erg beeldend maakt. En de cliënt kan zelf aangeven waar hij zich bevindt in het vraagstuk.” Katja van Staveren, gemeente Bunnik

respijtzorg, mantelzorg, reframen, creatief, echter ontwerp, willemieke van den brink, Anne marth kuiler
respijtzorg, mantelzorg, reframen, creatief, echter ontwerp, willemieke van den brink, Anne marth kuiler
respijtzorg, mantelzorg, reframen, creatief, echter ontwerp, willemieke van den brink, Anne marth kuiler
respijtzorg, mantelzorg, reframen, creatief, echter ontwerp, willemieke van den brink, Anne marth kuiler
respijtzorg, mantelzorg, reframen, creatief, echter ontwerp, willemieke van den brink, Anne marth kuiler
respijtzorg, mantelzorg, reframen, creatief, echter ontwerp, willemieke van den brink, Anne marth kuiler

Respijtzorg reframed

Welke nieuwe mogelijkheden kunnen we samen bedenken om de druk op mantelzorgers op tijd te kunnen verminderen?

Periode | 2016

Onderzoeksmethoden | Reframen, ontwerpend onderzoek, desk research, co-design, stakeholder analyse, creatieve werkvormen, co-creatie sessie

Opdrachtgevers | Movisie, Gemeente Bunnik

Projectteam | Anne Marth Kuilder (antropoloog, organisatie adviseur, social designer) en Willemieke van den Brink-Gouwentak (echter ontwerp)

Publicaties  
LKCA: Inspiratie gids voor lokaal beleid

Meer weten? Ben je geïnteresseerd in de kansen van social design voor respijtzorg? Wil je graag op een andere manier in gesprek komen met alle betrokkenen bij dit vraagstuk? Neem contact met ons op

gemeentebunnik-echterontwerp-01
ministerievanonverwachtezaken-echterontwerp-01
movisie