tot de kern identiteit generaties social design echter ontwerp artez meermanno willemieke van den brink gouwentak

Tot de kern

Zorgvuldig construeren wij verschillende lagen om ons heen. Hoe geven wij vorm aan deze fysieke en digitale omgevingen en wat zegt dat over onze identiteit? Welke overeenkomsten en verschillen zijn er tussen verschillende generaties in de manier waarop wij onszelf laten zien?

Tijdens een bezoek aan mijn grootouders werd ik mij bewust van de spullen die zij om zich heen vergaarden, vol verhalen en vol betekenis. Tegelijkertijd zag ik hoe mijn eigen generatie steeds sneller leeft, anders met spullen omgaat en steeds onpersoonlijker met elkaar om lijkt te gaan. Ik besefte dat omgeving, spullen en een plek belangrijke onderdelen zijn voor je identiteit. Dit was voor mij het startpunt van het onderzoek naar identiteit van de mens en zijn spullen.
Na een verkennend onderzoek, waarbij ik acht mensen met verschillende leeftijden en achtergronden zorgvuldig interviewde in hun leefomgeving en daarbuiten, viel me het volgende op: in elke ruimte van een huis  wordt andere informatie over de betreffende persoon ‘blootgegeven’. Soms bewust, soms onbewust.  Bij de voordeur staat een bepaalde auto of fiets en ook de vormgeving van een naambordje (of het juist het ontbreken daarvan), vertelde mij al iets over de persoon die ik ging ontmoeten. De hal, de woonkamer, de keuken, de keukenkastjes, de slaapkamer, die  bevatten allemaal andere stukjes informatie. Informatie die steeds intiemer wordt. Als laatste de rommelkamer, vol met spullen die niemand te zien krijgt, maar niet weggegooid mogen worden.

Deze verschillende lagen heb ik in mijn onderzoek opgedeeld in zes zones, beginnend bij de publieke ruimte en eindigend bij de intieme ruimte van een mens. Lagen waarin een mens zijn of haar identiteit blootgeeft aan een ander. Om deze ruimtes inzichtelijk te maken heb ik van drie échte personen, van drie verschillende generaties (Dana 23, Jan 53 en Cees 85 jaar) laag voor laag hun identiteit in beeld gebracht in een boek.
Hun verhalen, spullen en de manier waarop ze zich kwetsbaar opstelden, zijn verbeeld, voelbaar, en tastbaar in de boeken. In elke laag wordt meer informatie gedeeld, maar deze wordt met het betreden van de verschillende zones moeilijker te bekijken, onder andere doordat sommige pagina’s zijn dichtgevouwen of dichtgenaaid. Bladerend van hun publieke naar hun private ruimte, ontvouwt zich een tactiel en ruimtelijk boekwerk waarin de hoofdpersoon geleidelijk zijn identiteit bloot geeft.

‘Het is vernieuwend, autonoom, persoonlijk en poëtisch.’ – uit het juryrapport

Het beeldende werk van Willemieke gaat volledig over betekenis hebben, betekenis geven en de ruimte daaromheen. Het vertrekpunt voor was haar verwondering dat zij zichzelf thuis voelde bij de spullen en huis van haar grootouders. Ogenschijnlijk nietszeggende spulletjes maar voor haar van grote betekenis. Anderzijds signaleert zij een eigen generatie die steeds sneller leeft, anders met spullen omgaat en veel onpersoonlijker lijkt te worden. Dat maakte haar bewust van wat spullen, plek, omgeving en grond je aan identiteit geven. Identiteit opgebouwd in lagen, ruimtes of zones en daarmee kwam de vraag ‘wat laat jij van jezelf zien, wanneer en aan wie? Willemieke reageert in haar ontwerpend onderzoek op een snelheidscultuur die steeds meer onpersoonlijk wordt:

“Het leven bestaat niet alleen uit de feestjes en leuke dingen die wij op Facebook plaatsen. Ik wil echte mensen laten zien, in hun eigen interieur en met hun persoonlijke verhaal.”

We nomineren Willemieke vanwege de bewondering voor haar werkwijze van ‘intens’ kennismaken met Dana, Cees en Jan waar een ieder kennis mag van nemen. Identiteit in verschillende lagen ontleed en ontleend aan persoonlijke spullen, jouw publieke ruimte, kennissen, vrienden, goede vrienden, je partner en de eigen geheime ruimte. Tevens heeft ze de grafische uitdrukkingsvaardigheden en media zo mooi ingezet en toegepast. Ze doet dit middels het medium boek dat ze op een dusdanige wijze inzet dat het een absolute meerwaarde vormt. Het is vernieuwend, autonoom, persoonlijk en poëtisch. Door de koppeling aan het NAI heeft het ook een publishing effect en geeft het een museaal karakter. Handen en voeten. En dat is bijzonder.

Om kort te gaan: inhoud én vormgeving in deze boeken stemmen tot nadenken. Direct bij de eerste kennismaking met het project én met Willemieke, was ik onder de indruk van haar bevlogenheid en de oprechte belangstelling die zij voor mens en samenleving heeft. De drie personen die zij in Tot de kern portretteert, worden liefdevol en met respect en begrip bejegend.

Tot de kern is niet alleen een goed en zorgvuldig uitgevoerd project; het heeft maatschappelijke relevantie. Het vertelt iets over onze huidige tijd, met moderne communicatie-middelen, met sociale media en emo-tv. Tegelijk zijn vragen over intimiteit, over hoeveel je van jezelf bloot geeft en aan wie, van alle tijden en van alle culturen. Bovendien is het een zoektocht naar welke mogelijkheden het boek tot zijn beschikking heeft om het thema te verbeelden. Terecht won Willemieke met dit project in 2013 dan ook  de academieprijs van Artez.

Als sociaal ontwerper wil Willemieke zich inzetten voor mens en maatschappij; op haar website schrijft ze dat ze écht van betekenis wil zijn voor een ander, door te luisteren, te analyseren en te verbeelden. Die boodschap is bij mij luid en duidelijk overgekomen en ik ben dan ook verheugd en dankbaar dat de Stichting Vrienden van Museum Meermanno en de Stichting Cox-De Ronde de aankoop van dit werk hebben mogelijk gemaakt.

Tot de Kern hoort immers thuis in de publieke ruimte.

“Ik ben ervan overtuigd dat je wanneer je echt contact met mensen wilt maken en waardevolle relaties wilt onderhouden, je jezelf kwetsbaar moet opstellen. In Tot de kern daag ik je uit om verder kijken dan de ‘gemaakte buitenkant’ en de mensen écht ontmoeten.” – Willemieke van den Brink – Gouwentak 

“Tot de kern is niet alleen een goed en zorgvuldig uitgevoerd project; het heeft maatschappelijke relevantie. Het vertelt iets over onze huidige tijd, met moderne communicatiemiddelen, met sociale media en emo-tv. Tegelijk zijn vragen over intimiteit, over hoeveel je van jezelf bloot geeft en aan wie, van alle tijden en van alle culturen. Bovendien is het een zoektocht naar welke mogelijkheden het boek tot zijn beschikking heeft om het thema te verbeelden.” –  Rickey Tax, hoofd collectiebeheer

Tot de kern

Als mensen construeren wij zorgvuldig verschillende lagen om ons heen. Hoe geven wij vorm aan deze fysieke en digitale omgevingen en wat zegt dat over onze identiteit?

 

Periode |  2013

Onderzoeksmethoden | Ontwerpend onderzoek, diepte interviews, contextmapping, artistiek onderzoek, analyse, datamapping

Opdrachtgevers | Eigen iniatief en in opdracht van Meermanno museum Den Haag

Publicaties
De Volkskrant 
Boek van de maand 
Leeslint 
State of the Arts magazine
Mister Motley
Artez Finals 2013 magazine 

Exposities
De Dingen hebben jou nodig om gezien te kunnen worden – Anja Cohen, Apeldoorn
State of the Arts – Stedelijk museum
Jong talent – Grid Groningen
Tot de kern – Meermanno Den Haag
Lunchlezing – Het Nieuw Instituut
Be-leven – lezing Stedelijk museum Zwolle

Prijzen
Tot de kern is aangekocht door Meermanno museum, huis van het boek.
Het project Tot de kern won de academieprijs van ArtEZ Hogeschool voor de Kunsten